“Het kind uit het reguliere onderwijs komt naar het kind van het speciale onderwijs toe”. Dat geeft kippenvel.
We komen er niet uit. Een aantal minuten praten we over welke vraag we willen inbrengen. Geen enkele vraag lijkt de energie te bieden om aan de slag te gaan. Deelnemers in de kring beginnen onrustig en geïrriteerd te raken. De begeleider loopt naar de keuken en pakt een bord.
“Dit is Passend Onderwijs” en legt het op de grond. “Wil jij het reguliere onderwijs zijn en je plek zoeken?”, vraagt ze aan mij. Ik loop er wat omheen, kan mijn plek niet vinden en pak dan het bord (lees: Passend Onderwijs op). Vanaf dat moment zijn er alleen nog het reguliere onderwijs en Passend onderwijs op de wereld. Het reguliere onderwijs ervaart een melancholie en beweegt wat naar voren en achteren. Melancholie naar vroegere tijden. Toen was alles simpel en eenvoudig.
Een nieuw element dient zich aan. Het reguliere onderwijs voelt zich kleiner worden en gaat door de knieën, uiteindelijk zelfs liggend op de grond, nog steeds met passend onderwijs in de hand. Deze twee hebben geen contact meer, met wat dan ook. “Wie denk je, dat je bent?” vraagt de begeleider aan het nieuwe element. “Ik denk dat ik hier als de politiek sta”.
“Regulier onderwijs, wat heb je nodig?” vraagt de begeleider. Het regulier onderwijs geeft aan, dat ze een nieuwe perspectief nodig heeft. Als dat element wordt ingebracht, leeft het onderwijs helemaal op en kijkt naar het nieuwe perspectief, met de rug naar de politiek. De politiek zegt, dat ze het nieuwe perspectief eerder heeft gezien dan het onderwijs. Dat raakt het reguliere onderwijs en draait zich om naar de politiek.
Het reguliere onderwijs vraagt of de politiek niet te streng voor haar wil zijn, want ze schaamt zich, dat ze dat perspectief niet eerder heeft gezien. Als deze zin uitgesproken is, komt er een nieuw element in de opstelling. Het heeft krachtig contact met het reguliere onderwijs en brengt compassie, warmte en liefde mee. Het element identificeert zichzelf als een kind vanuit het speciale onderwijs. De politiek geeft aan groot respect te hebben voor het onderwijs en de complexiteit van het passend onderwijs in te zien en beseft dat het geen extra bijdrage kan leveren. Het onderwijs krijgt alle ruimte en vertrouwen om autonoom voor de invulling te zorgen. Al die tijd heeft een deelnemer dat een kind representeert in een hoekje gezeten, haast buiten het veld. Het heeft niet meegedaan en heeft zich verveeld, maar nu het kind uit het speciaal onderwijs zich aandient in het regulier onderwijs, komt het andere kind uit het hoekje naar haar toe. Het wordt direct speels, vrolijk en geeft ruimte. Een deelnemer stelt zich spontaan en krachtig op bij het onderwijs en de twee leerlingen. Hij representeert het vereiste lef.
Nu kan het onderwijs zich terugdraaien naar het nieuwe perspectief. Ze zijn in verbinding met elkaar klaar voor nieuwe stappen.
Systemische analyse Deze opstelling is een eerste opstelling, waaruit voor mij hoop blijkt. Het onderwijs heeft zichzelf dan wel opnieuw uit te vinden. Daarvoor moet eerst afscheid genomen worden van het oude, voordat het nieuwe perspectief ingebracht kan worden. Leiderschap met ballen wordt dan wel verwacht. Ook macht en onmacht, streng en zacht worden zichtbaar. Macht van de politiek, daarna in eerste instantie onmacht van het onderwijs. De beweging, die mij het meeste raakte, was de beweging van het kind naar het kind uit het speciaal onderwijs. Het wordt in de praktijk vaak zo anders voorgesteld.
Deze blog is een verslag van een systemisch werkplaats onderwijs op 14 mei 2014. Het thema is passend onderwijs. Het is een maatschappelijke opstelling, waarbij eerder velden, dan concrete elementen worden opgesteld. Met dank aan de deelnemers en in het bijzonder Caroline van Amerongen.
systemischwaarnemen 