Op 14 november was ik op het Jenaplancongres, met als titel “Terug naar de essenties” om een workshop systemisch werken te verzorgen voor stamgroepleiders en leidinggevenden. Het totale congres duurde twee dagen. Ik mocht op de tweede dag de workshop verzorgen. In deze blog wil ik graag systemisch stilstaan bij de uitreiking van de Peter Petersen-onderscheiding en de keuze voor de Jenaplanschool die een mooie ontwikkeling heeft doorgemaakt. De systemische vragen (een soort ondertiteling) staan cursief gedrukt in de tekst.
De ochtend van de tweede dag werd gestart in de plenaire zaal, een half rond theater met podium. In de zaal zaten alle congresgangers: schoolleiders, stamgroepleiders, IB-ers en adviseurs. Onderdeel van de opening van de tweede dag was de uitreiking voor de Jenaplanschool die een mooie ontwikkeling heeft doorgemaakt. Het thema bij de uitreiking was ‘onderzoekend leren’. De uitreiking werd ingeleid door Jaap Meijer, voorzitter van de Nederlandse Jenaplanvereniging. Hij vertelde over Peter Petersen, de grondlegger van het Jenaplanonderwijs. De onderscheiding was een beeldje van Peter Petersen. Het beeldje stond vooraan op het podium, zichtbaar. De onderscheiding ging naar Jenaplanschool Roncalli uit Velp. De directeur kreeg het beeldje uit de handen van Jaap Meijer. Zou het passend geweest zijn om het beeldje van Peter Petersen aan een stamgroepleider of kind te geven, die een grote ontwikkeling had doorgemaakt?
De directeur en een stamgroepleider hielden op het podium een presentatie over de aanpak van ‘onderzoekend leren’. Aan het eind van de presentatie nodigde de directeur de rest van het team uit op het podium.
Nog even terug naar het beeldje. Met de beeltenis van Peter Petersen eerde de Jenaplanvereniging haar oorsprong. De vereniging weet telkens de vertaalslag te maken vanuit het gedachtengoed van Petersen naar de huidige tijd. Door trouw te blijven aan de oorsprong blijft de vereniging in haar kracht. Door het beeldje voor op het podium in het middelpunt te zetten werd voor alle aanwezigen duidelijk wat de bron is van hun handelen. Op de website van de Nederlandse Jenaplanvereniging staat een uitgebreide omschrijving van de grondlegger van het Jenaplanonderwijs.
Dan Jenaplanschool Roncalli in de schijnwerpers. Bij schijnwerpers zijn er altijd scholen die niet in de schijnwerpers staan. Een uitreiking sluit buiten. Wat is leidende principe bij de uitreiking? Gaat het om de beste school zijn? Of, gaat het om de school die een mooie ontwikkeling heeft doorgemaakt? Systemisch wordt in elk geval gezegd bij een uitreiking: jij staat voorop in de ordening. Dat betekent, dat er andere scholen op de tweede en volgende plekken staan. Voor de anderen zou er een vraag kunnen oprijzen: “Heb ik het niet goed gedaan? Hoor ik er niet bij?” Hoe gaat de Roncalli met de status van het beeldje om? Welke plek krijgt het in de school? En wat vertelt het team erbij naar bijvoorbeeld de (nieuwe) ouders? Welke verwachtingen creëert het? Wanneer wordt het voor een school een last in plaats van iets wat verrijkt en blijft stimuleren om door te blijven ontwikkelen? De Jenaplanvereniging liet de Roncalli-school een presentatie verzorgen, ter inspiratie, zodat andere scholen kunnen leren van dit voorbeeld. Daarmee werd de kennis doorgegeven en werd de winnaar weer ingesloten in het systeem. Zij kreeg een plek in het (lerende) systeem. Wat zou er gebeurd zijn met de presentatie van de Roncalli als ook enkele kinderen hadden kunnen presenteren over hun onderzoeken? Had dat het geheel sterker of zwakker gemaakt?
In het verhaal van de directeur over de aanpak gaf hij aan dat het proces soms moeizaam was, maar altijd gericht op ontwikkeling. Wie in het team heeft er een offer moeten brengen en wat er ‘achteloos’ verloren is gegaan in het ontwikkelingsproces? Het applaus na afloop van de presentatie en uitreiking voor de winnende school liet geen spoor van jaloezie zien. Het was een welgemeend eerbetoon aan deze school.
Sander Galjaard is van oorsprong stamgroepleider op Jenaplanschool Vlinderbos in Wilnis.
29 december 2014
systemischwaarnemen 